Kunstmatige intelligentie krijgt een steeds prominentere plaats in onze samenleving. We kijken ondertussen al niet meer op van slimme huishoudtoestellen, klantenservice via een chatbot of YouTube dat ons video's voorstelt op basis van ons kijkgedrag. De opkomst van generatieve AI zoals ChatGPT zorgde de afgelopen maanden voor een stroomversnelling.

In een poging om die stroomversnelling in goede banen te leiden heeft het Europees Parlement de Artificial Intelligence Act goedgekeurd. 499 van de 620 Europarlementariërs stemden voor. 

"Dit is een historische stemming. We geven een boodschap aan de wereld over hoe we de democratie kunnen beschermen en tegelijk innovatie ondersteunen", zei het Italiaans Europarlementslid Brando Benifei, die de wet voorbereidde. "Dit is het begin van een wereldwijde dialoog over hoe we verantwoorde AI-systemen kunnen bouwen." 

BEKIJK - Roberta Metsola (voorzitter Europees Parlement): "Deze wet wordt zeker de wereldstandaard de komende jaren":

De wet moet kunstmatige intelligentie in Europa reguleren en tegelijk innovatie stimuleren. Omdat artificiële intelligentie zo een brede term is, gaat de EU voor een opdeling van AI-toepassingen in vier risicogroepen. Voor elke groep zullen andere regels gelden. 

• minimaal risico AI (bv. spamfilters, AI videospelletjes): wordt vrij toegestaan
• beperkt risico AI (bv. chatbots op websites van banken of vliegtuigmaatschappijen): moet voldoen aan transparantieverplichtingen
• hoog risico AI (bv. zelfrijdende wagens, robotchirurgie): wordt onderworpen aan strenge verplichtingen ter controle
• onaanvaardbare AI (bv. voor sociaal kredietsysteem): wordt verboden

Het parlement hamert vooral op transparantie over hoe artificiële intelligentie wordt ingezet. De gebruiker heeft zicht op de output van systemen, maar over de complexe algoritmen die erachter schuilgaan is vaak weinig openheid. Dat moet veranderen.  

De EU wil er ook op toezien dat AI-systemen veilig en niet discriminerend zijn. Ze moeten steeds onder controle staan van de mens en mogen fundamentele rechten niet in gevaar brengen. 

Voor toepassingen met generatieve AI zoals het ondertussen wereldberoemde ChatGPT komt er een aparte categorie. Ontwikkelaars moeten vermijden dat generatieve taalmodellen illegale inhoud produceren en het zal nadrukkelijk vermeld moeten worden dat teksten met behulp van AI tot stand zijn gekomen.  

De wet houdt ook een verbod in op realtime gezichtherkenning. Het gaat specifiek om systemen die continu filmen en automatisch de gezichten van mensen in de openbare ruimte linken aan databanken met foto's van mensen die een misdrijf gepleegd hebben. 

De EVP-fractie, met onder meer CD&V, is tegen zo een totaalverbod. Ze vinden dat bij kinderontvoering, terreurdreiging en zware criminaliteit gebruik gemaakt mag worden van slimme camerasystemen. Het amendement dat ze indienden om het verbod niet op te nemen in de wet, werd weggestemd. De kwestie zal ongetwijfeld opnieuw op tafel komen tijdens de volgende stappen die de EU nog moet nemen om de wet definitief goed te keuren. 

Nu het parlement de AI Act heeft goedgekeurd volgen onderhandelingen met de lidstaten over de wet. Die zouden vandaag al starten, veel sneller dan de gewoonte is binnen de EU. Het toont de urgentie die binnen Europa leeft over AI. Critici vinden dat de wetgeving nu al achterloopt. De Europese Commissie wil nog dit jaar een volledig akkoord over de wet. Daarna duurt het nog twee jaar voor de regels effectief van kracht zullen zijn. 

De meerderheid van de Belgische Europarlementsleden stemde voor de AI Act. N-VA en Vlaams Belang onthielden zich. 

De N-VA vindt dat het Europees Parlement zichzelf overschat als het denkt hiermee wereldwijde standaarden te zetten. "De AI-Act moet een kans zijn om tot een partnerschap te komen met de VS en het VK en zo de standaarden voor AI in alle vrije democratieën te zetten. In plaats daarvan dreigt dit sterk regulerend EP-voorstel van de EU een lastige gesprekspartner te maken", aldus Geert Bourgeois.

BEKIJK - Tim Verheyden: "AI is op dit moment de meest gehypte en meest gevreesde technologie ter wereld":